فرهنگ کوثر – شماره چهل و شش

نگاهى دوباره
شب دوم بعد از نماز مغرب و عشاء، توفيق ‏زيارت ديگرى را پيدا كرديم. زيارت سراسرحماسه عاشورا را قرائت كرديم. بر امام ‏حسين ‏(عليه السلام) و شهداى كربلا درود فرستاديم وبر قاتلان جنايت كار آنان نفرين نموديم.

ضريح با صفا و سنگ‏هاى يشمى رنگ‏ديوارها ما را به خود جذب كرده بود. حائرالحسينى و ديگر قسمت‏هاى حرم با زائران عارف سخن مى‏گفتند. آثار گلوله را بر روى ضريح مشاهده كرديم. اثر تيراندازى‏هاى فراوانى بر در و ديوار حرم نقش‏ بسته بود. از زمين تا سقف، همه جا، حتى از در و ديوارهاى صحن و گلدسته‏ ها آثار گلوله ‏هاى كاليبر كوچك و بزرگ پيدا بود.

در يك لحظه حوادث تلخ قيام ملت مظلوم عراق‏ در جلو چشمان ما ظاهر شد، حادثه‏ اى كه ‏مظلومان و بى‏پناهان را به حرم حسينى ‏سوق داد. افراد زيادى كه به حرم پناه برده‏بودند، در داخل حرم سيدالشهداء عليه السلام به‏ شهادت رسيدند و به مولايشان و شهيدان ‏هميشه شاهد تاريخ پيوستند. روحشان شادو راهشان پررهرو. بى‏اختيار بر ستم‏ديدگان‏ عصر خود گريه نموديم و مظلوميت آنان راهمانند مظلوميت مولايشان ديديم و قضاياى‏گذشته جلو چشم ما تجسم پيدا كرد، همانند جنايات متوكل – لعنة‏الله عليه – در سال 236ه .ق.

متوكل بر اساس كينه ‏اى كه نسبت‏ به ‏اهل بيت ‏عليهم السلام داشت، در مدت 15 سال‏حكومت‏خود، 4 بار دست ‏به تخريب حرم‏ مطهر زد و آن را با خاك يكسان نمود. مورخ‏بزرگ، طبرى نوشته است:
متوكل فرمان داد قبرحسين بن على ‏(عليه السلام)،خانه‏ها و سراى‏هاى اطراف آن را ويران كنند و آن سرزمين (مقدس) را شخم زنند و در آن‏بذر بپاشند و سپس بر آن قبر و اطراف آن،آب ببندند; تا مردم را از زيارت و گرد آمدن‏باز دارند.

گفته شده است كه رئيس پليس آن روز درآن منطقه اعلام كرد: پس از سه روز هركسى‏را در كنار قبر او (امام حسين‏عليه السلام) بيابيم، به‏زندان مى‏فرستيم. از آن پس، مردم گريختندو از رهسپار شدن بدان جا دست كشيدند.همه جاى آن قبر (شريف) را شخم زدند وكاشتند. (1)

جنايات وهابيون در سال 1216 ه .ق‏نسبت‏به حرم حسينى براى ما تازه گرديد.آنان پس از كشتار فراوان، به تخريب حرم‏سالار شهيدان و ابوالفضل العباس‏(عليهما السلام)‏پرداختند واشياى ارزشمند و جواهرات‏گرانقدر آن جا را به يغما بردند.

سفاكان امروز بهترين فكرها و انديشه‏ها راهدف قرار دادند و چهره‏هايى را كه‏مى‏توانستند به امت اسلامى انسجامى دهند،نابود كردند و به خاك و خون كشيدند. در يك‏لحظه بدون اختيار با خود گفتيم:

«اللهم انا نشكوا اليك فقد نبينا و غيبة‏ولينا و شدة الزمان علينا و وقوع الفتن‏بنا و تظاهر الاعداء و كثرة عدونا و قلة‏ عددنا.» (2)؛ «بارالها! به تو شكوه مى‏كنيم كه پيامبر مادر ميان ما نيست و ولى امر ما (امام‏زمان‏عليه السلام) پنهان و غائب است، زمان ‏بر ما سخت گرديده، فتنه‏ها زياد شده و اطراف‏ما را فرا گرفته است، دشمنان ما فراوان گشته‏و تعداد ما اندك گرديده است.»

در اين نگاه دوباره با چشم دل ديديم كه‏خداوند منان لطفش شامل حال همه بندگان‏گرديده و اين بارگاه ملكوتى را – كه چندين بارمورد هجوم دشمنان اسلام و قرآن واهل‏بيت‏عليهم السلام قرار گرفته بود.- حفظ نموده‏است، بلكه نورانيت و صفا و جذابيتش رابيش‏تر نموده است.

خداوند سبحان‏مى‏فرمايد: «يريدون ان يطفؤا نورالله‏بافواههم و يابى الله ان يتم نوره ولوكره الكافرون‏» ؛ آنان اراده كردند نور خدا را با دهان‏هايشان(تبليغات) خاموش كنند، ولى خداجز اين‏نمى‏خواهد كه نور خود را كامل كند،هرچند كافران ناخشنود باشند.

سير تاريخى حرم و مرقد ابا عبد الله الحسين عليه السلام
در اين جا مناسب است فهرستى ازسير تاريخى حرم و مرقد مطهر سالار شهيدان اباعبدالله الحسين ‏عليه السلام را در پيش‏روى خوانندگان عزيز و زائران دلسوخته قراردهيم تا به بقاء و استمرار نور حسينى و عنايت‏خداوند توجه بيشتر پيدا كنند.

رديف / سال ه .ق / رخداد
1 / 61 / امام حسين‏(عليه السلام) پس از شهادت، در حائر حسينى به خاك سپرده شد.

2 / 65 / مختار بن ابوعبيده ثقفى برگرد مضجع امام ديوارى بر پا كرد و بر فراز اين چهار ديوارى – كه از دو سوى، دو در داشت.- گنبدى از آجر و گچ ساخت.

3 / 132 / دردوران ابوالعباس سفاح، دركنار مرقد امام‏(عليه السلام) سرپوشيده‏اى ديگر بنا شد.

4 / 146 / در دوران ابوجعفر منصور، اين سرپوشيده ويران شد.

5 / 158 / درکی دوران مهدى عباسى، اين سرپوشيده از نو بنا شد.

6 / 171 / دردوران هارون اين سرپوشيده ويران و درخت‏سدرى هم كه در كنار آن بود، بريده و سرانجام گنبد هم تخريب شد.

7 / 193 / در دوران امين، بناى حرم ازنو برپا شد.

8 / 236 / متوكل‏عباسى مرقد امام‏عليه السلام را ويران كرد و زمين آن را شخم زد.

9 / 247 / به فرمان منتصر عباسى، بناى حرم بازسازى و براى رهنمون شدن مردم بدان سوى، ستونى هم در جوارش ساخته شد. از آن پس، علويان و پيشاپيش همه، «سيد ابراهيم مجاب‏» به تدريج‏به زيارت امام‏عليه السلام و سكونت گزيدن در جوار مرقد او روى آوردند.

10 / 273 / بنايى كه مختصر ساخته شده بود، رو به خرابى نهاد. محمد بن محمد بن زيد كه در طبرستان قيام كرده بود، به تجديد اين بنا پرداخت.

11 / 280 / «داعى علوى‏» گنبدى بر فراز قبرساخت كه بناى پايينى آن، دو در داشت. وى همچنين در آن سوى اين دو در، دو سرپوشيده ساخت و برپيرامون هم ديوارى بنا كرد.

12 / 367 / «عضدالدوله‏» بويهى گنبدى چهار رواقه و ضريحى از عاج ساخت و در پيرامون حرم نيز خانه هايى بنا كرد و براى شهر برج و بارويى نهاد. در همين دوره، «ابن شاهين‏» مسجد خود را كه متصل به رواق است، بنا كرد.

13 / 407 / در پى سقوط دو شمع بر روى فرشهاى حرم، حرم در آتش سوخت و سپس «حسن بن سهل‏» وزير، به تجديد بناى آن پرداخت.

14 / 479 / «ملكشاه سلجوقى‏» مرقد امام را زيارت كرد و فرمان داد ديوار پيرامون حرم را نوسازى كنند.

15 / 620 / «ناصرالدين الله، عباسى‏» ضريحى براى مرقد امام ساخت.

16 / 767 / «سلطان اويس بن حسن جلايرى‏» گنبد داخلى را ساخت و صحنى محصور به چند ديوار برگرد مضجع امام بنا كرد.

17 / 786 / «سلطان احمدبن اويس‏» دو گلدسته بنا كرد و آن دو را به طلا آذين كرد و صحن را توسعه داد.

18 / 914 / «شاه اسماعيل صفوى‏» پس از فتح، به زيارت امام حسين‏عليه السلام رفت و فرمان داد حاشيه‏هاى ضريح را تذهيب كنند. او همچنين دوازده چراغدان طلا به حرم هديه كرد.

19 / 920 / «شاه اسماعيل‏» به زيارت كربلا رفت و دستور داد صندوقى از چوب ساج بر ضريح بسازند.

20 / 932 / «شاه اسماعيل دوم‏» ضريح مشبك زيبايى كه از نقره ساخته شده بود، را به مرقد امام هديه كرد.

21 / 983 / «على پاشا»، ملقب به «وندزاده‏» بناى گنبد را نوسازى كرد.

22 / 1032 / «شاه عباس صفوى‏» ضريحى مسى براى صندوق ضريح ساخت و گنبد را نيز به سنگ‏هاى كاشانى تزيين كرد.

23 / 1048 / «سلطان مراد چهارم‏»، از سلاطين عثمانى، كربلا را زيارت كرد و فرمان داد گنبد را از بيرون با گچ سفيد كنند.

24 / 1135 / همسر نادرشاه، اموال فراوانى در اختيار متوليان حرم گذاشت و فرمان داد نوسازى گسترده‏اى درحرم امام‏عليه السلام انجام دهند.

25 / 1155 / «نادرشاه‏» كربلا را زيارت كرد و فرمان داد بناهاى موجود را تزيين كنند. او همچنين هديه‏هاى گرانبهايى به گنجينه حرم هديه كرد.

26 / 1211 / «آغا محمد خان قاجار» دستور داد گنبد را به طلا آراستند.

27 / 1216 / «وهابى‏ها» به كربلا يورش آوردند و ضريح و رواق را ويران كردند و همه نفايس موجود در گنجينه حرم را ربودند.

28 / 1227 / ساختمان حرم رو به فرسودگى نهاده بود. از همين رو، مردم كربلا براى «فتحعلى‏شاه قاجار» نامه نوشتند و فرسودگى گنبد را به وى اطلاع دادند. وى با فرستادن يك ناظر براى نظارت بر هزينه‏ها و كار تجديد بنا، دستور داد بنا را نوسازى و ورق‏هاى طلاى روى گنبد را تعويض كنند.

29 / 1232 / فتحعلى‏شاه قاجار ضريح نقره‏اى تازه‏اى ساخت، دل ايوان گنبد را به طلا آراست و همه آنچه را كه وهابيون ويران كرده بودند، بازسازى كرد.

30 / 1250 / فتحعلى‏شاه دستور داد گنبد بارگاه امام را نوسازى وگنبد حرم حضرت ابوالفضل‏عليه السلام را نيز برپا و تذهيب كنند.از سوى وى، وكيلش، ابراهيم خان شيرازى نظارت بر انجام امور و هزينه‏ها را برعهده داشت.

31 / 1273 / ناصرالدين شاه گنبد و بخشى از طلاكارى‏هاى آن رانوسازى كرد.

32 / 1283 / ناصرالدين شاه صحن حرم را توسعه داد.

33 / 1351 / نوسازى زيرسازى‏هاى صحن.

34 / 1358 / «سيف الدين طاهر»، داعى اسماعيلى ضريح نقره‏اى را به ضريحى نو بدل كرد.

35 / 1360 / سيف الدين طاهر يكى از گلدسته‏ها را كه ويران شده بود، از نوساخت.

36 / 1367 / خانه‏ها و همچنين مدارس دينى مجاور صحن به هدف توسعه آن، تخريب شد.

37 / 1370 / «مرحوم صبرى هلالى‏» به خطاطى و كتابت‏سوره دهر در حرم امام حسين‏عليه السلام و همچنين حرم حضرت عباس‏عليه السلام پرداخت. ضلع شرقى حرم ساخته و بدان افزوده و ايوان‏ها و طاق‏ها با كاشى‏هاى نفيس زينت داده شد.

38 / 1371 / گنبد تجديد بنا و به خشت‏هاى طلا آذين شد .

39 / 1373 / آينه كارى‏هاى سقف و رواق‏هاى حرم به طور كامل بازسازى وكاشى‏هاى معرقى از اصفهان براى آراستن حرم امام حسين‏(عليه السلام) و حضرت عباس(عليه السلام) به كربلا آورده شد. قسمت‏بالاى ايوان قبله (ايوان طلا) را طلاكارى كردند.

40 / 1383 / هيات نوسازى حرم براى نماى ديوارهاى بيرونى حرم سنگ هايى را از ايتاليا وارد كرد. «قنبر رحيمى‏» ستون‏هاى سنگى گران قيمتى براى نماى ايوان قبله اهدا كرد و ديوارهاى مقتل را نيز با سنگ‏هاى مرمر تزيين كرد.

41 / 1383 / هيات نوسازى حرم به بلندتر كردن ايوان‏ها و نماكارى ديوارهاى آن‏ها با كاشى اقدام كرد.

42 / 1384 / يكى از نيكوكاران ستون هايى سنگى براى نصب در ايوان طلا هديه كرد.

43 / 1388 / ستون هايى سنگى از ايران وارد كردند و به برداشتن سقف قديمى ايوان پرداختند. رياست اوقاف عراق بالابرهايى براى سنگ‏هاى مرمر در اختيار حرم گذاشت.

44 / 1390 / شمش هايى از بتون مسلح كه با پل‏هاى مسلح به هم متصل مى‏شد، زده شد تا بعدا ستون‏هاى سنگى ايوان را بر روى آن‏ها استوار كنند.

45 / 1392 / كلنگ احداث بناى جديد ايوان طلا بر زمين زده شد.

46 / 1394 / طرح نوسازى و هماهنگ سازى صحن شريف تدوين شد.

47 / 1395 / تعميرات حرم امام و حرم حضرت عباس‏عليه السلام با كاشى‏كارى ديوارهاى جلو صحن و ساختن كتابخانه و موزه پيگيرى شد.

648 / 139 / اوقاف، تزيين ونوسازى ايوان طلا را با كاشى معرق و خاتم‏كارى انجام داد.

پى‏نوشتها:
1 – تاريخ طبرى، ج 11، ص 44. شيخ طوسى(ره)در «امالى‏» از قول عبدالله بن دانيه مى‏نويسد: درسال 247 ه . ق به زيارت بيت الله الحرام رفتم. بعد ازآن، به قصد زيارت عتبات عاليه به سوى عراق ‏حركت كردم. اول به زيارت اميرمؤمنان(ع) رفتم و سپس روانه كربلا شدم. به كربلا كه رسيدم، ديدم ‏حرم آن حضرت را تخريب كرده ‏اند و زمين را شخم‏ زده‏اند و در آن، نهرها جارى ساخته و گاوها را به ‏قصد شخم زدن مى‏رانند. گاوها نزيك قبر شريف كه ‏مى‏رسيدند، از سمت چپ يا راست آن حركت ‏مى‏كردند. هرچه به آن حيوان‏ها تازيانه مى‏زدند، سودى نمى‏بخشيد و آن‏ها اطاعت نمى‏كردند.
عبدالله بن دانيه مى‏گويد: نتوانستم قبر آن‏حضرت را از نزديك زيارت كنم، از دور سلامى دادم‏ و برگشتم. چون به بغداد رسيدم، ديدم در ميان مردم ‏سر و صدا بلند است. پرسيدم: چه خبر است؟ گفتند: پيكى خبر داده كه متوكل كشته شده است. من و بسيارى خوشحال شديم. گفتم: خدايا! اين شب در برابر آن شب! (امالى، شيخ طوسى، ص 209.)
2 – بحارالانوار، ج 53، ص 198، ح 18، باب 31.