ديوان داوري بين المللي لاهه

ساختمان ديوان داوري در شهر لاهه از قدمتي خاص برخوردار است و براي همه توريست ها و كساني كه وارد كشور هلند مي شوند جاذبه اي ويژه دارد. در آنجا چند نفر حضور دارند كه هيئت را در ساعتهاي خاص راهنمائي مي كنند و طبقات و دفاتر را معرفي مي نمايند.

مباحث «دعاوي ايران عليه آمريكا» در ساختماني چهار طبقه با توافق دو كشور در نزديكي محل سفارتخانه هاي الجزاير، جمهوري اسلامي ايران، تركيه و … انجام مي شد كه هزينه اجاره و كارمندان و هر آنچه متعلق به اين ساختمان است توسط دو كشور پرداخت مي گرديد.

در داخل اين ساختمان در انتهاي طبقه اول و سمت چپ سالني با ابعاد 10 × 14 حدود 140 متر مربع است كه مجموعه مباحث طرفين دعوا در حضور 9 نفر داوران بين الملل و 9 نفر دستياران آنها و رئيس ديوان عالي دعاوي خاص مطرح گرديد.

در اين سالن حدود 36 صندلي جهت وكلاء و دستياران دو طرف دعوا بود كه 18 نفر از هيئت آمريكايي در سمت راست قرار داشت و 18 نفر ديگر از هيئت ايراني در سمت چپ جايگاه مي نشستند و نيز در برابر رئيس دادگاه يك تريبون ساده جهت ارائه مباحث توسط وكيل و يا شاهد نصب شده بود.

در مجموع وضعيت ساختمان و سالن دعاوي و اتاقهاي مربوطه و زمين اطراف ساختمان بسيار ساده و معمولي بود كه كمتر كسي باور مي كرد دعاوي ميلياردي كشورها در داخل چنين ساختمان هاي عادي برگزار گردد.

قابل توجه كه مبلغ اوليه ادعاي ايران عليه آمريكا در طرح B61 مبلغ 500 ميليون دلار است كه مورد قبول ضمني طرفين مي باشد كه ارزش و يا اصل سلاح هاي خريداري شده است اما با ادعاي ايران نسبت به خسارت هاي وارده (اصلي – جانبي) و تورم پيش آمده در سال هاي منع آمريكا از واگذاري سلاح هاي خريداري شده توسط ايران اين مبلغ ضربدر 3.63 گرديده و نيز براي مدتي تورم 10% ملاك قرار گرفته است كه مجموعه آن به استناد قرارداد A15 (بيانيه مشترك ايران و آمريكا توسط دولت دموكراتيك مردمي الجزاير) به 2.200.000.000 دلار رسيده است.

نقشه تقريبي ديوان داوري بين المللي دعاوي خاص

لازم به توضيح است كه داوران بي طرف از سمت راست به ترتيب ايتاليائي، ‌لهستاني و فنلاندي بودند.

در مجموع 54 كرسي در سالن اجلاسيه جهت بهره برداري در مدت زمان تعيين شده وجود داشت.

سه نفر از سفارت جمهوري اسلامي به صورت نامنظم در جلسات ابتدائي و انتهائي شركت داشتند.

1. وابسته نظامي
2. نفر دوم سفارت
3. نفر حقوقي سفارت

رئيس ديوان «اسكو بيشفسكِي» (وی قبلا وزير امور خارجه يوگسلاوي بود) وبقیه افراد حاضر در قسمت داوری را دو دسته تشکیل داده بودند:

الف: داوران بين المللی

1. دكتر محسن آقا حسيني
2. دكتر كورش حسين عامري
3. دكتر اسدالله نوري
4. دكتر سنگ بروس
5. رئيس ديوان (اسكو بيشفسكي)
6. دكتر آرانجو روئيتس
7. دكتر جرج الدريش
8. دكتر ريچارد اليسون
9. دكتر چارلز دانگن

ب:دستياران بين المللي

1. آقا موری
2. سهراب ربیعی
3. حسین پیران
4. براین کینگ
5. خانم رامش ویرا مانتری
6. جان ملو
7. مورتیز بوبرونتی
8. ندا اسبق نمینی
9. خانم کاتنرین

در كنار دادگاه اتاقي حدود 20 متر مربع جهت برنامه هاي نماز هيئت جمهوري اسلامي در نظر گرفته شده بود اما اكثر نمازها در هتل بلر انجام شد.

هيئت آمريكايي به سرپرستي «جانسون» در ديوان داوري بين المللي حضور داشتند .

چگونگي طرح دعاوي و دفاعيات

دوشنبه 21/06/84 ساعت 9 صبح دادگاه داوري بين المللي لاهه بر اساس قراردادهاي B1 و B61 تشكيل شد. داوران بين المللي و دستياران آنها و دو هيئت ايراني و آمريكائي در جايگاه خود قرار گرفتند.

رئيس ديوان آقای «اسكو بيشفسكي» به همگي صبح بخير و خير مقدم گفت و سپس از طرفين دعوا خواست خود را معرفي كنند.

ابتداء هيئت ايراني توسط آقاي محمدحسين زاهدين نماينده و رابط جمهوري اسلامي در ديوان داوري بين المللي لاهه معرفي شد.

سپس آقاي جانسون نماينده و رابط ايالات متحده آمريكا خود و هيئت همراه را معرفي نمود.

نوبت اول: دوشنبه21/06/84

آقاي دكتر رادمن باندي (وكيل وزارت دفاع و پشتيباني ن.م.جمهوري اسلامي ايران) به طرح دعوا پرداخت و خطاب به رئيس ديوان و داوران بين المللي و طرف مقابل يعني هيئت آمريكائي مطالب خود را چنين آغاز كرد. (كه به صورت مختصر آن را مي آوريم)

قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، ايران مقداري هواپيما (ترابري و جنگي از قبيل بوئينگ و F4 و F5 و F15 و … ) و بالگرد (ترابري – كبري و …) و قطعات مربوطه را از 48 شركت اسلحه سازي و غير اسلحه سازي داخل كشور ايالات متحده خريداري كرد كه نمونه هاي آن امروز در داخل ايران موجود است و از همان زمان تا امروز استفاده مي شود ولی نسبت به تحویل بخش عمده اي از قطعات هواپيما و بالگردها بعد از پيروزي انقلاب اسلامي توسط دولت آمريكا ممانعت بعمل آمد و در انبارهاي مختلف نگهداري شده و تا بحال داده نشده است و دولت آمريكا اعلام نموده آن را نمي دهد.

ايران مدعي است براي آنها 297 ميليون دلار پرداخت كرده و طلبكار مي باشد و اكثر اسناد در دست آمريكا و شركت ها مي باشد ولی در اين مدت بحث تورم 10% سالانه (به مدت سه سال) بر اساس توافق ايران و آمريكا آن را به مقدار 500 ميليون دلار رسانده است.

دولت آمريكا ادعا نموده است اين شركت ها خصوصي است و ربطي به دولت ايالات متحده ندارد و اموال اين مقداري كه مطرح شده نيست بلكه كمتر است و بسياري از آنها عمر قانونيش گذشته و ارزش مالي ندارد و بخش بسيار كمي كه مانده خواهد داد.

ايران مي گويد: آنچه داده شده از هواپيما و بالگرد و قطعات خود نشانگر ادعاي ايران است بعد هم چگونه اين شركت ها ماهيت خصوصي دارند كه بيش از 25 سال دولت آمريكا مخالفت بعمل مي آورد و حتي بعضي هم كه قطعات را سوار بر كشتي كرده بودند و به طرف ايران مي آوردند دولت آمريكا آنها را برگرداند و در داخل انبارها محبوس كرد.

ملت ايران كه اموالش نگهداري شده بود نتوانست از هواپيما و بالگردهاي جنگي به خوبي استفاده كند و دولت آمريكا در طول 8 سال دفاع مقدس نه تنها آنها را واگذار نكرد بلكه حكومت عراق را به شيوه هاي مختلف مساعدت نمود از اين جهت خسارت هاي ايران فراوان است هر كدام نياز به قطعه پيدا مي كرد ناچار بود از روي هواپيما و بالگرد ديگر جدا كند و يا با چندين برابر از بازارهاي آزاد تهيه نمايد تا هواپيما و بالگرد و يا سلاح ديگري را آماده كند و از خود دفاع نمايد. پس طلب ايران فقط قطعات و سلاح هاي بلوكه شده نيست بلكه خسارت هاي جانبي فراوان نسبت به خود سلاح هاي وارد شده و عدم دفاع در برابر دشمن بوده است و سلاح ها ناكارآمد شده است.

تخريب كارخانه ها،‌ منابع، از بين رفتن سرمايه ها، كشته شدن صدها هزار نفر و مفقودالاثر گرديدن انسانها … از خسارت هاي ديگر است كه ما بدان نمي پردازيم. امروز با محاسبات بعمل آمده خسارتها از اين جهت مي باشد و همچنين ايران مجبور شده برخي قطعات را دو برابر، ده برابر و تا صد برابر از بازار آزاد و قاچاق خريداري كند. (بدون اينكه آنها مدركي را ارائه كنند زيرا آن ها مي دانستند شما روزي به سراغ آنها خواهيد رفت) ما در سنجه هاي انجام شده و كارشناسي شده بر اين باوريم كه بايد اموال بلوكه شده و پول انبارداري ها ضربدر 3.63 شود و نيز تورمي كه در مدت سالهاي 1979 تا 1981 {كه 10% مي باشد} ضميمه گردد كه مجموعاً مبلغ 2.200.000.000 دلار خواهد شد. دولت آمريكا بايد اين مبلغ را به ملت ايران برگرداند تا گوشه اي از خسارت هاي مالي آن جبران گردد.

سپس آقاي دكتر علي اكبر رياضي ( مشاور حقوقي و نماينده رابط و وكيل وزارت دفاع جمهوري اسلامي) به توضيح مطالب فوق پرداخت و نحوه مالكيت جمهوري اسلامي را نسبت به اموال بلوكه شده و نياز مبرم اين كشور و خسارت هاي وارده را بیان نمود و گفت اين معامله از نوع معامله سلف است و كلّي في المعين كه در محاسبات حقوقي بين الملل قابل قبول ميباشد و اينكه آمريكا ادعا مي كند اين اموال خود به خود ضايع شده و امروز قابل استفاده نيست چنين نيست گرچه سلاح هاي جديدتري به بازار آمده است.

سه شنبه 22/6/84

آقايان دكتر «ديويد سلرز» و «چارلز كِلَيْ پول» به ادامه مطالب پرداختند. حجم انبارهاي شرکت بل هلكوپتر و ويكتوروند را مورد بررسي قرار داد و سپس فيلمي را که توسط نیروهای پشت پرده به طور محرمانه تهیه شده بود ارائه نمودند كه همه داوران و آمريكائيها متعجب شدند. اموال بلوكه شده زيادست و آن مقداري كه آمريكا كوچك مي شمارند چنين نيست.

آمريكائيها با نمايش فيلم مخالفت كردند ولی هيئت داوران و رئيس دادگاه شور كردند و اجازه نمايش فيلم را دادند.

جابجائي اموال بلوكه شده از بل هلكوپتر به ويكتوروندو سپس به انبار بهنگ و اورفلر … مورد بررسي قرار گرفت كه در مجموع تا به آن لحظه به نفع هيئت ايراني تمام شد.

چهارشنبه 23/06/84

روز سوم– آقايان دكتر «گلاور» به تعريف مالكیت و خسارتها و ارزش خسارتها پرداخت و اثبات كرد خسارت ها بر اساس ارزش ملك براي مالك است نه ارزش مال با وضع ماليت خود در جايي كه بازار منحصر به فرد آمريكائيها بوده است و ارزش و خسارت تعيين شده از سوي بازار مفهوم و معنا ندارد را تبيين كرد و از دادگاه درخواست نمود تا شاهد ها به كار خود بپردازند.

آن روز مديرعامل محترم سابق پنها سوگند ياد كرد و سپس به نوع خسارت هاي وارده و قطعات خريداري شده پرداخت و به سئوالات بعضي از داوران بين المللي پاسخ داد و جلسه به پايان رسيد.

پنج شنبه 24/06/84

روز پنج شنبه دو شاهد ديگر مطالب خود را ارائه نمودند و سپس كارشناسان:

1. نماينده و مسئول خريد نيروي هوائي جمهوري اسلامي ايران
2. مسئول خريد و نگهداري قطعات از شركت پنها

ابتداء سوگند ياد كردند و سپس به وضعيت قطعات خريداري شده پرداختند و به سؤالات آمريكائيها و داوران بين المللي پاسخ دادند.

بعد از سه روز و نصف كه هيئت ايراني مطالب خود را طرح كرد سپس از روز بعد نوبت به وكلای آمريكایي و هيئت همراه رسيد.

جمعه 25/06/84

ابتدا آقاي جانسون و سپس وكيل آمريكائي وارد صحبت شدند {به صورت مختضر نقل مي شود} آنان گفتند: آمريكا قصد تصاحب اموال بلوكه شده را ندارد بلكه بعد از تصرف سفارت خانه آمريكا در ايران (تسخير لانه جاسوسي) اين تصميم را آقاي كارتر رئيس جمهور وقت گرفت. چنانچه كار دولت آمريكا مصادره اموال و يا تملك آنها بوده ادعاهاي شما درست است. اموال ادعا شده به اين مقدار نيست و برخي از آنها به خودي خود از ارزش افتاده است پس مالي وجود ندارد كه خسارتش ادعا شود.

آقاي دكتر «بيت لحم» به صورت مفصل مطالب قبلي ها را تكرار كرد و سپس ادعا كرد مالكيت به قبض و اقباض است و ما چيزي تحويل نداده ايم و قبض و اقباضي صورت نگرفته است تا شما ادعاي مالكيت و سپس خسارت كنيد. بعد هم شما ادعاهاي خود را مبتني بر قرارداد A15‌ مي دانيد ربطي به آنها ندارد.

روز دوشنبه مورخ 28/06/84  وكلای ديگر آمدند و مطالب ايران را منكر شدند و خسارت هاي جانبي را رد نمودند و مي گفتند تورّم و خسارت هاي 3.63 برابر معنا ندارد.

روز سه شنبه 29/06/84 فيلمي ساختگي از سوي شركت بل به نمايش گذاشتند كه معلوم شد ساختگي است و در مدت همين سه یا چهار روز آماده نموده اند كه رسوائيش بر داوران بين المللي مشخص گرديد.

روز چهارشنبه 30/06/84 وكلاء آمريكايي توضيحاتي دادند و داروان بين المللي پرسش هايي داشتند كه آنها سعي و تلاش در پاسخ نمودند تا وقت به پايان رسيد.

نوبت دوم: پنج شنبه 31/06/84

وكلای ايراني، دكتر رياضي و دكتر رادمن باندي پاسخ هاي مناسبی دادند و جمع بندي كاملی نمودند و به بخشی از حدود 30 سؤالی كه از سوي داوران بين المللي مطرح گرديد  پاسخ دادند و اثبات نمودند سلاح هاي بلوكه شده از نوع معامله سلف و كلي في المعين است و قبض و اقباض هم شرط تمليك نيست گرچه در بخش عمده قراردادها قبض و اقباض صورت گرفته و اين باقيمانده كلّي في المعين بوده است و بعضي سؤالها بنا شد به صورت كتبي پاسخ داده شود.

نوبت دوم براي آمريكائيها: جمعه 01/07/84

مطالب سابق خويش را تكرار كردند و به برخی از حدود 13 سؤال مطروحه از سوي داوران بين المللي  پاسخ گفته شد و برخي هم به بعد محول گرديد.

نتبجه گیري:

به حمدالله در مجموع فضاي جلسه به نفع جمهوري اسلامي ايران به اتمام رسيد. اميد است در تصميم گيريها داوران بين المللي جانب عدل را پيش گيرند و طلب هاي ملت ستمديده و مظلوم ايران در سال 85 وصول شود و به نفع جمهوري اسلامي حكم نمايند.

بدين ترتيب جلسات مشترك ديوان داوري بين المللي لاهه به پايان رسيد. در پي 9 روز جلسات سنگين كه بيش از 140 ساعت كار برده بود، مطالب علمي، حقوقي و فقهي مورد بحث و بررسي قرار داده شد.

روز شنبه 9 صبح تا ساعت 2 بعد از ظهر مورخ 02/07/84 هيئت ايراني به رباست دكتر زهرائي و وكلای ايراني «دكتر رياضي، رادمن باندي (آمريكائي الاصل) – سلرز – توماس – چارلز (انگليسي الاصل)» در هتل بلر جلسه اي جهت برنامه ريزي آينده تشكيل شد و خط و مشي جمهوري اسلامي ايران و نحوه برخورد مشخص گرديد و هر كدام نسبت به عملكرد 9 روزه و مطالب مطرح شده نكاتي را گفتند و از آنان تشكر و قدرداني نمودند.

اينجانب براي وكلای ايراني و آمريكائي كه طي چند روز زحمت فراواني را متحمل شده بودند، مطالبي به شرح ذيل بيان داشتم كه جناب آقاي دكتر زهرائي آنها را ترجمه نمود:

بسم الله الرحمن الرحيم

از بركات زيباي اين سفر آشنايي با چهره هاي برجسته حقوقي و وكلاء ارزشمند و شجاعي همچون شماها بود كه با چشم خود ديدم و شنيدم با كمال جرأت و جسارت مطالب خود را با استدلال و اطمينان خاطر مطرح نموديد و اين امر سبب خرسندي و خوشحالي ما شد. از اين جهت مطالب خود را در چند بند اظهار مي دارم.

1-بنده در مجموعه مذاكرات ديوان بين المللي لاهه حضور داشتم. شاهد مطالب مستدل و منسجم و منظم شماها بودم كه با اطمينان و خونسردي كامل مطالب خود را بيان مي داشتيد. مطالب شماها قانع كننده، ارزشمند و دور از هر گونه جنجال بود كه طرح اين گونه مسائل با اين روش در هر دادگاهي پسنديده خواهد بود.

2-شما و جناب آقاي دكتر رياضي از ملت مظلوم و ستمديده اي دفاع كرديد كه نه تنها ايالات متحده آمريكا اموالش را بلوكه كرده بلكه با كمك اياديش سعي كرد آنان را به خاك ذلت بنشاند و نابود كند. ولی خداوند اين ملت مظلوم را در صحنه هاي مختلف ياري كرد و امروز هم با دست شما ياري شدند و شما مي دانيد حمايت و ياري مظلوم در نزد همه ملت ها و مكتب هاي جهان پسنديده است. شما كاري خداپسندانه كرديد. پيشواي برجسته عالم اسلام علي (ع) به فرزندانش فرمود «كُونا للظالم خَصماً و للمظلوم عُونا »، فرزندانم شما بايد دشمن ستمگر و ياور مظلوم و ستمديده باشيد.

3- من از آقاي دكتر باندي و دكتر سلرز و توماس چارلز كلي پول و خانم هاي منشي و دست اندركار تشكر مي كنم و براي شما آرزوي سلامت و سربلندي و عزت دارم.

4- ما همانند شما عزيزان كه به انجيل كتاب مقدس ايمان داريد،  به قرآن معتقديم و به كتاب هاي آسماني احترام مي گذاريم. قرآن تنها كتاب مسلمانان نيست بلكه او چهار مخاطب مي شناسد و با آنان سخن مي گويد.

• با همه مردم جهان حرف مي زند و آنها را مخاطب خويش مي داند همانند آيه شريفه «يا ايها الناس انا خلقناكم من ذكر و انثي و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا انّ اكرمكم عند الله أتقيكم»[حجرات، 13] اي مردم جهان ما شما را از جنس نر و ماده آفريديم و شما را گروه گروه و قبيله قبيله قرار داديم تا يكديگر را راحت شناسايي كنيد. همانا گرامي ترين و برترين شما در نزد خداوند آناني هستند كه حدود الهي را مراعات كنند و به يكديگر ستم ننمايند. تقوا يعني مراعات كردن امور اخلاقي، انساني، اجتماعي و اقتصادي خود و ديگران.
• مخاطبين دوم قرآن اهل كتاب هستند. آناني كه داراي كتاب هاي آسماني مي باشند همانند شماها، قرآن مي گويد «يا أهل الكتاب تعالوا إلي كلمه سواء بيننا و بينكم الاّ نعبد إلاّ الله و لا نشرك به شيئا»[آل عمران، 64]، اي مسحيان و يهوديان و صاحبان كتاب هاي آسماني بيائيد در نقطه اجتماع با يكديگر متحد شويم و در برابر دشمن بايستيم. نقطه مشترك توحيد و خداپرستي است.
• قرآن با افراد خاصي همانند داود پيامبر سخن گفته است و از او خواسته است تا حكومت عدل الهي تشكيل دهد و نكند هواي نفس او را از خط و مسير الهي خارج كند. «يا داود إنا جعلناك خليفه في الأرض فاحكم بين النّاس بالحق و لاتتّبع الهوي فيضلك عن سبيل الله انّ الّذين يضلون عن سبيل الله لهم عذاب شديد بما نسوا يوم الحساب»[ص،26] اي داود ما تو را جانشين و خليفه خود در روي زمين قرار داديم. حاكميت عادلانه و حكومت حقه تشكيل ده و هواي نفساني را پيروي مكن و دخالت مده. آناني كه در حكومت خود از مسير حق و خدا منحرف شدند براي آنان عذابي دردناك پیش بيني شده است زيرا روز حسابرسي را به فراموشي سپرده اند.
• آخرين مخاطبان قرآن مسلمانان هستند كه آنان را از بعضي امور پرهيز و دوري مي دهد و امور اجتماعي خاص را مي آموزد همانند بعضي از نكات مطروحه سوره حجرات و … به يكديگر سلام كنيد،‌ از زنا بپرهيزيد، دروغ نگوئيد، غيبت ننمائيد، به يكديگر خيانت نكنيد، كه شامل امور عبادي، اقتصادي،‌اجتماعي و اخلاقي مي گردد.

5- ملت ايران و كارگزاران جمهوري اسلامي و رهبر ما به وجود شما انسانهاي متعهد افتخار مي كنند و از خدمات شما تشكر فراوان دارند. اميد است دست لايزال خداوند هميشه پشتيبان و ناصر شما باشد و شما و خانواده هاي محترمتان از حيله و مكر دشمنان انسانها محفوظ و در امان باشيد. و السّلام

آقاي دكتر رادمن باندي (امريكائي الاصل) تشكر فراوان كرد و سپس در قالب طنز گفت من و دوستانم وكيل هستيم و وكالت بين المللي ما سبب شده پرونده هاي مختلفي را دنبال كنيم و هنگام شنيدن به دنبال نكات ضعف طرف مقابل مي گرديم. ولی آنچه را جناب آقاي زماني فرمودند از اعماق دل ما بود و هيچگونه اعتراضي نداريم بلكه با جان و دل مطالب ارزشمند ايشان را پذيرفتيم.